Waarom zorgvuldig optreden bij kritieke momenten minder zorgen geeft
Besluiten nemen op kritische momenten is vaak lastiger in de praktijk dan we laten blijken. Ondanks dat alle mogelijk denkbare rationele argumenten, analyses en omgevingssignalen worden meegenomen in de besluitvorming, blijft er toch ‘iets hangen’. Dat gevoel van: heb je het wel goed gedaan? Ben je laf geweest of heb je het juist verprutst? Ben je te hard van stapel gelopen?
Vooral de media pakken groot en breed uit bij ‘foute’ beslissingen op kritieke momenten. In alle sectoren komt dit voor. Ineens weet iedereen wie je bent en waar je op ‘gepakt’ bent. Of het nou gaat om een VDD-minister die gelogen heeft over een ontmoeting met een Russisch staatshoofd, een voorgestelde salarisverhoging van 50% voor de CEO bij een grote internationale bank, die eerder door belastinggeld is gered, of een zorgondernemer die teveel risico heeft genomen waardoor een ziekenhuizen failliet zijn gegaan. In een korte tijd is er sprake van forse reputatieschade. De integriteit en het vertrouwen in de onderneming lopen een forse breuk op in de ogen van de maatschappij.
De gevolgen hiervan gaan gepaard met enorme kosten en verliezen, die we helaas niet willen berekenen gewoon omdat het té erg is. En ook al gaan we hieraan voorbij, deze blijven niet onopgemerkt. De gevolgen zijn zorgwekkend, merkbaar en lang voelbaar voor de burgers, cliënten en patiënten. Echter, hoe werkt dit door bij de mensen, de besluitnemers, zelf? Wat doet dit met hen als persoon, het zelfvertrouwen en zelfbeeld als het om ‘foute of verkeerd’ uitgepakte beslissingen gaat op kritieke momenten? Hoe werkt dit door op hun functioneren en hun directe omgeving nu en in de toekomst? Het voert misschien te ver, maar de kans is groot dat ze zich voelen als de grote grazers op de Oostvaardersplassen, die dreigen afgeschoten te worden of dit reeds zijn.
Waarom vinden we het lastig of staan we niet even stil bij deze kritieke momenten? Als we dit namelijk wel doen, onze beslissing vooraf op kritieke momenten toetsen, kunnen we niet alleen de schadelijke gevolgen beperken, maar mogelijk ook tot betere beslissingen komen. Wat ontbreekt er op dat moment? Het zijn niet de onderzoeken, analyses en onderbouwingen. Het antwoord is vaak een gebrek aan moed, waardoor de juiste beslissing niet genomen of uitgesteld wordt en de schade veel groter is dan wanneer dit eerder was gebeurd. De sturingsrespons is hier ‘too little, too late’. In sommige gevallen is er juist sprake van teveel moed waardoor er sprake is van roekeloosheid met alle gevolgen van dien. Op deze kritieke momenten is een juiste dosis moed nodig om de situatie te overzien zoals die echt is, en niet zoals we denken of ervaren dat het is. Om een helder en holistisch beeld te hebben van de werkelijke situatie gebaseerd op feiten en omgevingssignalen en voordenken over de mogelijke gevolgen in plaats van achteraf nadenken hoe de gevolgen te repareren als het kwaad al is geschied. Klinkt mooi, maar hoe dat te doen in de praktijk?
Hiervoor hebben we een waardebeslismeter ontwikkeld. Dit instrument bevat een aantal vragen die als toets dienen op de voorgenomen beslissing op kritieke momenten. Het doel ervan is om dicht bij de oorsprong van de bedoeling te blijven van de organisatie. Deze waardebeslismeter helpt om een juiste hoeveelheid moed bijeen te krijgen met de betrokken mensen die ook mede-verantwoordelijk zijn voor het te nemen besluit. Het besluit wordt op vier verschillende niveaus getoetst en gewaardeerd. Zo kunnen de gevolgen ervan vooraf beter overzien worden en kan het besluit nog aangepast worden om enorme verliezen en reputatieschade te voorkomen. De toetsing kan ook nieuwe inzichten opleveren die kunnen leiden tot een hernieuwd besluit of tot andere vraagstellingen. Deze waardebeslismeter is een praktisch hulpmiddel voor elk team dat belangrijke beslissingen heeft te nemen op kritieke momenten en op deze manier zich eenvoudig kan ‘verzekeren’ tegen de nasleep van ongewenste gevolgen.